"Xuống đất gặp trời”, đó là slogan của tác phẩm Thăng hoa (Sublimation), một tác phẩm thuộc loại hình nghệ thuật thị giác của họa sĩ Võ Xuân Huy, sẽ ra mắt người xem vào cuối tháng 5-2015 tại địa đạo Vịnh Mốc, huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị.
Nhiều người đã biết đến họa sĩ Võ Xuân Huy, người đã tạo ra một “ngữ pháp mới” của sơn mài với kiểu ngôn ngữ “nhăn nhúm, nứt nẻ, mòn vẹt”, nhưng ít ai biết anh là người con của làng Thủy Ba, một làng quê dưới chân núi Vĩnh Linh nổi tiếng với nghề bắt cọp. Rời làng quê từ hơn ba mươi năm trước để theo đuổi đam mê hội họa và bây giờ Võ Xuân Huy là giảng viên Trường đại học Nghệ thuật Huế. Với tác phẩm Thăng hoa, Huy nói đây là cuộc trở về quê nhà của anh với một một niềm thành kính hết mực và ước vọng làm một việc gì đó cho quê hương.
Bầu trời trong lòng đất
Địa đạo Vịnh Mốc là một ngôi làng trong lòng đất, một kỳ quan của những người dân quê Vĩnh Linh khiến cho bao người khâm phục. Dưới mắt nhìn của họa sĩ, ngôi làng trong lòng đất ấy còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Nhưng số người biết đến tác phẩm độc đáo này chưa phải là nhiều lắm, ngay cả người Việt Nam và có lẽ cả người Quảng Trị. Vì lẽ đó, họa sĩ muốn làm cho khu địa đạo với cái tên quê kiểng Vịnh Mốc này được thăng hoa, được bay lên theo những chiếc bong bóng và sự biến hóa của một loại hình nghệ thuật đương đại được gọi là nghệ thuật thị giác (Visual Art), bằng sự pha trộn của những thứ ngôn ngữ tạo hình mới lạ: trình diễn (Performance Arts) và sắp đặt (Installation)... Thông qua đó, họa sĩ muốn gửi đến công chúng một thông điệp: xuống sâu lòng đất bạn sẽ gặp bầu trời. Bầu trời đó là tấm lòng bao dung và nhẫn nại của người dân Vĩnh Linh, Quảng Trị và rộng hơn là Việt Nam.
“Ngoài ra, tôi còn mong muốn thông qua tác phẩm này, giới nghệ sĩ sẽ nhìn nhận Vịnh Mốc cũng như các di tích văn hóa, lịch sử tại Quảng Trị, không đơn thuần chỉ là di tích, mà nó còn là đối tượng, là nguồn cảm hứng sáng tạo cho nghệ thuật đương đại”, Huy nói. Sau cùng, bằng tất cả những nỗ lực đó, Võ Xuân Huy muốn Vịnh Mốc – Quảng Trị sáng lên trên bản đồ du lịch Việt Nam như là một điểm đáng đến của du khách.
Nỗi khổ nhọc đã thăng hoa
Theo mô tả của Võ Xuân Huy, anh sẽ dùng 2000 chiếc bong bóng bay đủ màu sắc đưa vào lòng địa đạo. Họa sĩ và du khách tham quan sẽ đẩy các quả bong bóng len lỏi khắp địa đạo, cuối cùng chúng thoát ra khỏi địa đạo rồi bay lên trời. Bóng bay có thể được người người dân địa phương và du khách viết hoặc vẽ lên trên đó những điều gì họ muốn. Họa sĩ cho hay bóng bay là biểu tượng của lễ hội, hạnh phúc, hòa bình và sự thăng hoa. Số lượng bóng bay đưa vào hầm địa đạo tượng trưng cho 2000 ngày người dân Vĩnh Linh sống và chiến đấu dưới địa đạo Vịnh Mốc. Màu sắc của nhiều quả bóng sẽ tạo ấn tượng thị giác mạnh mẽ. Quả bóng chui từ dưới lòng đất bay lên trời sẽ tạo ra một hình ảnh lạ, thu hút người xem và chắc chắc sẽ gợi cho họ những liên tưởng về cuộc sống gian khổ một thời. Nổi khổ nhọc đã thăng hoa, chỉ như thế con người ta mới có thể sống và duy trì sự sống qua năm tháng chiến tranh khốc liệt.
Đồng thời, tác giả còn thực hiện hiện một triển lãm các tác phẩm ảnh nghệ thuật trong lòng địa đạo theo ngôn ngữ sắp đặt. Tác phẩm ảnh sẽ hiện ra nhờ nguồn sáng từ các hộp đèn đặt trong địa đạo. Đó là những bức ảnh do Huy và các nhiếp ảnh gia chụp về bầu trời, mặt đất, cây cỏ, hoa lá và cuộc đời bình dị, vốn vậy của người dân đang sinh sống xung quanh địa đạo Vịnh Mốc. Họ cũng chính là những người đã từng sống hoặc đã sinh ra dưới địa đạo.
Hãy cùng xuống đất để gặp bầu trời
Đây có lẽ là lần đầu tiên có một cuộc triển lãm dưới lòng đất. Vì vậy, người xem cũng sẽ thưởng thức với một tâm thế hoàn toàn khác với mọi cuộc triễn lãm trên mặt đất. “Những điều rất đổi bình dị trong cuộc sống như bông hoa, ngọn cỏ, bầu trời, nụ cười... dễ bị chúng ta xem nhẹ, không chú ý hoặc dễ bỏ qua trong cuộc mưu sinh vội vã của thời hiện đại, thì sẽ có giá trị quý giá đặc biệt khi chúng được đặt trong bối cảnh ngột ngạt, chật chội và thiếu ánh sáng của địa đạo. Người ta sẽ thấy trân quý những gì mà họ đang thụ hưởng và mến yêu hơn quê hương Vĩnh Linh, Quảng Trị và rộng ra là đất nước Việt Nam”, Võ Xuân Huy nói.
Với dự án nghệ thuật này, Huy cho biết còn là lời nhắc nhở mọi người, để được như ngày hôm nay bao thế hệ người Vĩnh Linh đã phải đánh đổi bằng mồ hôi, xương máu và tính mạng. Và 2000 ngày tồn tại dưới địa đạo là biểu hiện sinh động cho tinh thần anh dũng, kiên cường và sáng tạo của người dân Vĩnh Linh.
Cuộc trình diễn dự kiến sẽ bắt đầu vào 8h30 và kết thúc lúc 9h30 ngày 26/5/2015. Cuộc sắp đặt ảnh cũng diễn ra cùng thời gian này. Tác phẩm được thực hiện bởi sự tài trợ chính của Quỹ trao đổi và phát triển văn hóa (CDEF) – Đại sứ quán Đan Mạch tại Hà Nội.
Thuở ấu thơ, tôi vẫn thường hỏi: nếu đi hết lòng đất này ta sẽ gặp gì? Sẽ gặp bầu trời chăng? Chưa ai trả lời cho tôi câu đó, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Đến khi đọc được ý tưởng của Võ Xuân Huy, tôi mới thấy thú vị vô cùng. Nếu được cùng họa sĩ đi vào lòng đất tối đen để tìm thấy cả một bầu trời sáng mênh mông, chắc hẳn sẽ còn nhiều điều thú vị hơn nữa.
M.T
